czarny

Inherited from Proto-Slavic *čь̀rnъ. First attested in the first half of the 15th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲʲaːrniː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲʲɒrni/

czarny

1. (attested in Masovia) black (of a dark color)

   Coordinate term: biały

   • 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎^[1], page 321:

     Ony nyewyasty odpowyedzaly: Czarny sø waszych bogow ob[ra]szy..., odpuscycyesz naam, acz ge do wody donyesyemy y zmygemy

     [Ony niewiasty odpowiedziały: Czarny są waszych bogow obr[a]zy..., odpuścicież nam, ać je do wody doniesiemy i zmyjemy]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 527:

     Dał mi bog ociec jednego syna, a prze tego mam żałość, nędzę i wieliką tesknicę..., uczyniłam sie czarna i śniada, kako mogę cirpieć śmierci syna mego?

     [Dał mi Bog Ociec jednego syna, a prze tego mam żałość, nędzę i wieliką tesknicę..., uczyniłam sie czarna i śniada; kako mogę cirpieć śmierć syna mego?]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 30, 40:

     Y bili sø Labanowi wszitky byale a czarne (alba et nigra) owce, a gyne bili wszitky Iacobowi

     [I były są Labanowy wszytki białe a czarne (alba et nigra) owce, a jine były wszytki Jakobowy]

   • 1950 [1456], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 994, Warsaw:

     Jako ja nye wzal thkanky pyerlovey... y plashshcza czharnego

     [Jako ja nie wziął tkanki pierłowej... i płaszcza czarnego]

   • 1894 [1471], Konstanty Górski, editor, Historia jazdy polskiej‎^[4], page 270:

     Lepka czyrna

     [Łepka czyrna]

2. The meaning of this term is uncertain.
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[5], [6], [7]}, volume XXV, page 151:

     De coccione ruffa czarney

     [De coccione ruffa czarnej]

• Polish: czarny
• Silesian: czŏrny

• Boryś, Wiesław (2005) “czarny”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “czarny”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “czarny”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czarny”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czarny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

• carny (Middle Polish)

Inherited from Old Polish czarny.

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -arnɘ
• Syllabification: czar‧ny
• Homophone: Czarny

czarny (comparative czarniejszy or bardziej czarny, superlative najczarniejszy or najbardziej czarny, derived adverb czarno)

1. black (the darkest color)

   czarny kolor:

   Coordinate term: biały

2. black (unlit and dark)
3. black; dark (standing out from the lighter background with its dark color)
4. black; dark (very dirty)
5. black (belonging to or descended from any of various (African, Aboriginal, etc) ethnic groups which typically have dark pigmentation of the skin)

   Synonym: czarnoskóry

   1. black (related or coming from with this group)
6. black; dark (pessimistic)

   Synonym: pesymistyczny

   Antonym: różowy

7. black; dark (unfortunate; filled with misfortune)

   Synonym: ciemny

   Antonym: jasny

8. dark (i.e. of humor or a character; evil or somber)

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czarny (adjective) is one of the most used words in Polish, appearing 21 times in scientific texts, 5 times in news, 1 time in essays, 53 times in fiction, and 13 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 93 times, making it the 676th most common word in a corpus of 500,000 words.^[1]

czarny m pers

1. (nominalized, colloquial) black person

   Synonyms: Murzyn, czarnoskóry

2. (nominalized, derogatory) Catholic priest

   Synonyms: see Thesaurus:ksiądz

3. (nominalized, heraldry) sable

• czarny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czarny in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czarny”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZARNY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 24.05.2007
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czarny”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “czarny”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czarny”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 373
• czarny in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego