yachachiy

Quechua

Etymology

From yachay (to know) +‎ -chi +‎ -y.

Noun

yachachiy

  1. teaching, guidance, education
  2. principle

Declension

Declension of yachachiy
singular plural
nominative yachachiy yachachiykuna
accusative yachachiyta yachachiykunata
dative yachachiyman yachachiykunaman
genitive yachachiypa yachachiykunap
locative yachachiypi yachachiykunapi
terminative yachachiykama yachachiykunakama
ablative yachachiymanta yachachiykunamanta
instrumental yachachiywan yachachiykunawan
comitative yachachiynintin yachachiykunantin
abessive yachachiyninnaq yachachiykunannaq
comparative yachachiyhina yachachiykunahina
causative yachachiyrayku yachachiykunarayku
benefactive yachachiypaq yachachiykunapaq
associative yachachiypura yachachiykunapura
distributive yachachiyninka yachachiykunanka
exclusive yachachiylla yachachiykunalla
Possessive forms of yachachiy
ñuqap - first-person singular
ñuqap (my) singular plural
nominative yachachiyniy yachachiyniykuna
accusative yachachiyniyta yachachiyniykunata
dative yachachiyniyman yachachiyniykunaman
genitive yachachiyniypa yachachiyniykunap
locative yachachiyniypi yachachiyniykunapi
terminative yachachiyniykama yachachiyniykunakama
ablative yachachiyniymanta yachachiyniykunamanta
instrumental yachachiyniywan yachachiyniykunawan
comitative yachachiyniynintin yachachiyniykunantin
abessive yachachiyniyninnaq yachachiyniykunannaq
comparative yachachiyniyhina yachachiyniykunahina
causative yachachiyniyrayku yachachiyniykunarayku
benefactive yachachiyniypaq yachachiyniykunapaq
associative yachachiyniypura yachachiyniykunapura
distributive yachachiyniyninka yachachiyniykunanka
exclusive yachachiyniylla yachachiyniykunalla
qampa - second-person singular
qampa (your) singular plural
nominative yachachiyniyki yachachiyniykikuna
accusative yachachiyniykita yachachiyniykikunata
dative yachachiyniykiman yachachiyniykikunaman
genitive yachachiyniykipa yachachiyniykikunap
locative yachachiyniykipi yachachiyniykikunapi
terminative yachachiyniykikama yachachiyniykikunakama
ablative yachachiyniykimanta yachachiyniykikunamanta
instrumental yachachiyniykiwan yachachiyniykikunawan
comitative yachachiyniykintin yachachiyniykikunantin
abessive yachachiyniykinnaq yachachiyniykikunannaq
comparative yachachiyniykihina yachachiyniykikunahina
causative yachachiyniykirayku yachachiyniykikunarayku
benefactive yachachiyniykipaq yachachiyniykikunapaq
associative yachachiyniykipura yachachiyniykikunapura
distributive yachachiyniykinka yachachiyniykikunanka
exclusive yachachiyniykilla yachachiyniykikunalla
paypa - third-person singular
paypa (his/her/its) singular plural
nominative yachachiynin yachachiyninkuna
accusative yachachiyninta yachachiyninkunata
dative yachachiyninman yachachiyninkunaman
genitive yachachiyninpa yachachiyninkunap
locative yachachiyninpi yachachiyninkunapi
terminative yachachiyninkama yachachiyninkunakama
ablative yachachiyninmanta yachachiyninkunamanta
instrumental yachachiyninwan yachachiyninkunawan
comitative yachachiyninintin yachachiyninkunantin
abessive yachachiyninninnaq yachachiyninkunannaq
comparative yachachiyninhina yachachiyninkunahina
causative yachachiyninrayku yachachiyninkunarayku
benefactive yachachiyninpaq yachachiyninkunapaq
associative yachachiyninpura yachachiyninkunapura
distributive yachachiynininka yachachiyninkunanka
exclusive yachachiyninlla yachachiyninkunalla
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
ñuqanchikpa (our(incl)) singular plural
nominative yachachiyninchik yachachiyninchikkuna
accusative yachachiyninchikta yachachiyninchikkunata
dative yachachiyninchikman yachachiyninchikkunaman
genitive yachachiyninchikpa yachachiyninchikkunap
locative yachachiyninchikpi yachachiyninchikkunapi
terminative yachachiyninchikkama yachachiyninchikkunakama
ablative yachachiyninchikmanta yachachiyninchikkunamanta
instrumental yachachiyninchikwan yachachiyninchikkunawan
comitative yachachiyninchiknintin yachachiyninchikkunantin
abessive yachachiyninchikninnaq yachachiyninchikkunannaq
comparative yachachiyninchikhina yachachiyninchikkunahina
causative yachachiyninchikrayku yachachiyninchikkunarayku
benefactive yachachiyninchikpaq yachachiyninchikkunapaq
associative yachachiyninchikpura yachachiyninchikkunapura
distributive yachachiyninchikninka yachachiyninchikkunanka
exclusive yachachiyninchiklla yachachiyninchikkunalla
ñuqaykup - first-person exclusive plural
ñuqaykup (our(excl)) singular plural
nominative yachachiyniyku yachachiyniykukuna
accusative yachachiyniykuta yachachiyniykukunata
dative yachachiyniykuman yachachiyniykukunaman
genitive yachachiyniykupa yachachiyniykukunap
locative yachachiyniykupi yachachiyniykukunapi
terminative yachachiyniykukama yachachiyniykukunakama
ablative yachachiyniykumanta yachachiyniykukunamanta
instrumental yachachiyniykuwan yachachiyniykukunawan
comitative yachachiyniykuntin yachachiyniykukunantin
abessive yachachiyniykunnaq yachachiyniykukunannaq
comparative yachachiyniykuhina yachachiyniykukunahina
causative yachachiyniykurayku yachachiyniykukunarayku
benefactive yachachiyniykupaq yachachiyniykukunapaq
associative yachachiyniykupura yachachiyniykukunapura
distributive yachachiyniykunka yachachiyniykukunanka
exclusive yachachiyniykulla yachachiyniykukunalla
qamkunap - second-person plural
qamkunap (your(pl)) singular plural
nominative yachachiyniykichik yachachiyniykichikkuna
accusative yachachiyniykichikta yachachiyniykichikkunata
dative yachachiyniykichikman yachachiyniykichikkunaman
genitive yachachiyniykichikpa yachachiyniykichikkunap
locative yachachiyniykichikpi yachachiyniykichikkunapi
terminative yachachiyniykichikkama yachachiyniykichikkunakama
ablative yachachiyniykichikmanta yachachiyniykichikkunamanta
instrumental yachachiyniykichikwan yachachiyniykichikkunawan
comitative yachachiyniykichiknintin yachachiyniykichikkunantin
abessive yachachiyniykichikninnaq yachachiyniykichikkunannaq
comparative yachachiyniykichikhina yachachiyniykichikkunahina
causative yachachiyniykichikrayku yachachiyniykichikkunarayku
benefactive yachachiyniykichikpaq yachachiyniykichikkunapaq
associative yachachiyniykichikpura yachachiyniykichikkunapura
distributive yachachiyniykichikninka yachachiyniykichikkunanka
exclusive yachachiyniykichiklla yachachiyniykichikkunalla
paykunap - third-person plural
paykunap (their) singular plural
nominative yachachiyninku yachachiyninkukuna
accusative yachachiyninkuta yachachiyninkukunata
dative yachachiyninkuman yachachiyninkukunaman
genitive yachachiyninkupa yachachiyninkukunap
locative yachachiyninkupi yachachiyninkukunapi
terminative yachachiyninkukama yachachiyninkukunakama
ablative yachachiyninkumanta yachachiyninkukunamanta
instrumental yachachiyninkuwan yachachiyninkukunawan
comitative yachachiyninkuntin yachachiyninkukunantin
abessive yachachiyninkunnaq yachachiyninkukunannaq
comparative yachachiyninkuhina yachachiyninkukunahina
causative yachachiyninkurayku yachachiyninkukunarayku
benefactive yachachiyninkupaq yachachiyninkukunapaq
associative yachachiyninkupura yachachiyninkukunapura
distributive yachachiyninkunka yachachiyninkukunanka
exclusive yachachiyninkulla yachachiyninkukunalla

Verb

yachachiy

  1. (transitive) to teach
  2. (transitive) to train (an animal)

Conjugation

Conjugation of yachachiy
infinitive yachachiy
agentive yachachiq
present participle yachachispa
past participle yachachisqa
future participle yachachina
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person
inclusive
1st person
exclusive
2nd person 3rd person
indicative ñuqa qam pay ñuqanchik ñuqayku qamkuna paykuna
present yachachini yachachinki yachachin yachachinchik yachachiyku
yachachiniku1
yachachinkichik yachachinku
past
(experienced)
yachachirqani yachachirqanki yachachirqan yachachirqanchik yachachirqayku
yachachirqaniku
yachachirqankichik yachachirqanku
past
(reported)
yachachisqani yachachisqanki yachachisqan yachachisqanchik yachachisqayku
yachachisqaniku
yachachisqankichik yachachisqanku
future yachachisaq yachachinki yachachinqa yachachisunchik yachachisaqku yachachinkichik yachachinqaku
imperative qam pay ñuqanchik qamkuna paykuna
affirmative yachachiy yachachichun yachachisun2
yachachisunchik
yachachiychik yachachichunku
negative ama
yachachiychu
ama
yachachichunchu
ama yachachisunchu
ama yachachisunchikchu
ama
yachachiychikchu
ama
yachachichunkuchu

1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety.
2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people".

See also