cruach
Irish
Pronunciation
- IPA(key): /kɾˠuəx/[1][2][3]
- (Ulster) IPA(key): /kɾˠɔx/[4] (in the phrase cruach fhéir (“hayrick”) /kɾˠɔxˈeːɾʲ/)
Etymology 1
Alternative forms
Noun
cruach f (genitive singular cruach)
- steel (metal alloy)
Declension
| ||||||||||||||||||||||||
Derived terms
- cruach charbóin (“carbon steel”)
- giotár cruach (“steel guitar”)
Further reading
- Dinneen, Patrick S. (1927) “cruaḋaċ”, in Foclóir Gaeḋilge agus Béarla, 2nd edition, Dublin: Irish Texts Society, page 273; reprinted with additions 1996, →ISBN
- Ó Dónaill, Niall (1977) “cruach”, in Foclóir Gaeilge–Béarla, Dublin: An Gúm, →ISBN
- de Bhaldraithe, Tomás (1959) “cruach”, in English-Irish Dictionary, An Gúm
- “cruach”, in New English-Irish Dictionary, Foras na Gaeilge, 2013–2025
Etymology 2
From Middle Irish crúach, from Old Irish crúach (“stack; mountain, hill”),[5] from Proto-Celtic *krouk- (“heap”), probably from Proto-Indo-European *krewH- (“to heap up”), shared with Proto-Germanic *hraukaz (“heap”), Lithuanian kruvà (“heap”).[6][7]
Noun
cruach f (genitive singular cruaiche, nominative plural cruacha)
Declension
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Descendants
Further reading
- Dinneen, Patrick S. (1927) “cruaċ”, in Foclóir Gaeḋilge agus Béarla, 2nd edition, Dublin: Irish Texts Society, page 273; reprinted with additions 1996, →ISBN
- Ó Dónaill, Niall (1977) “cruach”, in Foclóir Gaeilge–Béarla, Dublin: An Gúm, →ISBN
- de Bhaldraithe, Tomás (1959) “cruach”, in English-Irish Dictionary, An Gúm
- “cruach”, in New English-Irish Dictionary, Foras na Gaeilge, 2013–2025
Etymology 3
From Old Irish crúachaid (“to heap, pile”),[8] from crúach (“heap, pile”).
Verb
cruach (present analytic cruachann, future analytic cruachfaidh, verbal noun cruachadh, past participle cruachta)
Conjugation
| verbal noun | cruachadh | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| past participle | cruachta | |||||||
| tense | singular | plural | relative | autonomous | ||||
| first | second | third | first | second | third | |||
| indicative | ||||||||
| present | cruachaim | cruachann tú; cruachair† |
cruachann sé, sí | cruachaimid | cruachann sibh | cruachann siad; cruachaid† |
a chruachann; a chruachas / a gcruachann* |
cruachtar |
| past | chruach mé; chruachas | chruach tú; chruachais | chruach sé, sí | chruachamar; chruach muid | chruach sibh; chruachabhair | chruach siad; chruachadar | a chruach / ar chruach* |
cruachadh |
| past habitual | chruachainn / gcruachainn‡‡ | chruachtá / gcruachtᇇ | chruachadh sé, sí / gcruachadh sé, s퇇 | chruachaimis; chruachadh muid / gcruachaimis‡‡; gcruachadh muid‡‡ | chruachadh sibh / gcruachadh sibh‡‡ | chruachaidís; chruachadh siad / gcruachaidís‡‡; gcruachadh siad‡‡ | a chruachadh / a gcruachadh* |
chruachtaí / gcruachta퇇 |
| future | cruachfaidh mé; cruachfad |
cruachfaidh tú; cruachfair† |
cruachfaidh sé, sí | cruachfaimid; cruachfaidh muid |
cruachfaidh sibh | cruachfaidh siad; cruachfaid† |
a chruachfaidh; a chruachfas / a gcruachfaidh* |
cruachfar |
| conditional | chruachfainn / gcruachfainn‡‡ | chruachfá / gcruachfᇇ | chruachfadh sé, sí / gcruachfadh sé, s퇇 | chruachfaimis; chruachfadh muid / gcruachfaimis‡‡; gcruachfadh muid‡‡ | chruachfadh sibh / gcruachfadh sibh‡‡ | chruachfaidís; chruachfadh siad / gcruachfaidís‡‡; gcruachfadh siad‡‡ | a chruachfadh / a gcruachfadh* |
chruachfaí / gcruachfa퇇 |
| subjunctive | ||||||||
| present | go gcruacha mé; go gcruachad† |
go gcruacha tú; go gcruachair† |
go gcruacha sé, sí | go gcruachaimid; go gcruacha muid |
go gcruacha sibh | go gcruacha siad; go gcruachaid† |
— | go gcruachtar |
| past | dá gcruachainn | dá gcruachtá | dá gcruachadh sé, sí | dá gcruachaimis; dá gcruachadh muid |
dá gcruachadh sibh | dá gcruachaidís; dá gcruachadh siad |
— | dá gcruachtaí |
| imperative | ||||||||
| – | cruachaim | cruach | cruachadh sé, sí | cruachaimis | cruachaigí; cruachaidh† |
cruachaidís | — | cruachtar |
* indirect relative
† archaic or dialect form
‡‡ dependent form used with particles that trigger eclipsis
Derived terms
- is é cosaint na pingine a chruachas na puint (“take care of the pennies and the pounds will take care of themselves”)
Further reading
- Dinneen, Patrick S. (1927) “cruaċaim”, in Foclóir Gaeḋilge agus Béarla, 2nd edition, Dublin: Irish Texts Society, page 272; reprinted with additions 1996, →ISBN
- Ó Dónaill, Niall (1977) “cruach”, in Foclóir Gaeilge–Béarla, Dublin: An Gúm, →ISBN
- de Bhaldraithe, Tomás (1959) “cruach”, in English-Irish Dictionary, An Gúm
- “cruach”, in New English-Irish Dictionary, Foras na Gaeilge, 2013–2025
Mutation
| radical | lenition | eclipsis |
|---|---|---|
| cruach | chruach | gcruach |
Note: Certain mutated forms of some words can never occur in standard Modern Irish.
All possible mutated forms are displayed for convenience.
References
- ^ Sjoestedt, M. L. (1931) Phonétique d’un parler irlandais de Kerry [Phonetics of an Irish Dialect of Kerry] (in French), Paris: Librairie Ernest Leroux, § 209, page 105
- ^ Finck, F. N. (1899) Die araner mundart [The Aran Dialect] (in German), Zweiter Band: Wörterbuch [Second volume: Dictionary], Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, page 163
- ^ Quiggin, E. C. (1906) A Dialect of Donegal, Cambridge University Press, § 151, page 59
- ^ Quiggin, E. C. (1906) A Dialect of Donegal, Cambridge University Press, § 27, page 14
- ^ Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “1 crúach”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
- ^ Matasović, Ranko (2009) “krowko-”, in Etymological Dictionary of Proto-Celtic (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 9), Leiden: Brill, →ISBN, pages 226-27
- ^ Pokorny, Julius (1959) “616”, in Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 2, Bern, München: Francke Verlag, page 616
- ^ Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “crúachaid”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
Scottish Gaelic
Pronunciation
- IPA(key): /kʰɾuəx/
Etymology 1
From Old Irish crúach (“stack of corn; rick; heap, conical pile; mountain, hill”), from Proto-Celtic *krouk- (“heap”).[1]
Noun
cruach f (genitive singular cruaiche, plural cruachan)
Derived terms
- cho seasgair ri luchag ann an cruach (“snug as a bug in a rug”, literally “snug as a mouse in a haystack”)
Etymology 2
From Old Irish crúachaid (“to heap, pile”),[2] from crúach (“heap, pile”).
Verb
cruach (past chruach, future cruachaidh, verbal noun cruachadh, past participle cruachte)
Mutation
| radical | lenition |
|---|---|
| cruach | chruach |
Note: Certain mutated forms of some words can never occur in standard Scottish Gaelic.
All possible mutated forms are displayed for convenience.
References
- ^ Matasović, Ranko (2009) “krowko-”, in Etymological Dictionary of Proto-Celtic (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 9), Leiden: Brill, →ISBN, pages 226-27
- ^ Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “crúachaid”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language