gijl

Uitspraak

• Geluid:  gijl    (hulp, bestand)
• IPA: /ɣɛil/

Woordafbreking

• gijl

Woordherkomst en -opbouw

• bn en zn o: van Middelnederlands ghijl ^[1][2]
• zn m: van Latijn chylus ^[3]; hoewel de herkomst en genus van "gijl" en "chijl" verschilden, gingen de betekenissen van deze woorden al in de 18e eeuw door elkaar lopen ^[4]

Zelfstandig naamwoord

het gijl o

1. (voeding) (verouderd) wort dat bij het brouwen van bier in het eerste stadium van gisting eerst nog heftig borrelt

   • (…) eer het Gijl ten vollen gevaat zal zijn (…) ^[5]

2. (voeding) (verouderd) de eerste gisting bij het brouwen van bier (in het vat)

   • De Heeren Staaten Generaal hebben, op den 1 Maart 1584 (b) vastgesteld eene Ordonnantie, (…): dat a11e de Brouwers binnen de geünieerde Provinciën gehouden zouden zijn te betaalen twee stuivers van elke tonne Biers (…) die zij brouwen zullen, het zij grove of kleine Bieren, zoo die uit het Gijl komen, gevaat of bij maniere van aanbrouwen gebroken, of aan kleinder en van minder peil gemaakt worden; ^[6]

3. (voeding) (verouderd) gist dat bij het bereiden van bier ontstaat tijdens het eerste stadium van gisting

   • (…) dat de Brouwer geen Gijl weder zal mogen laaten dobbelen of werken, eer het voorgaande is voldaan, (…) ^[7]

Zelfstandig naamwoord

het gijl o

1. (medisch) (verouderd) chylus, maagmelksap

   • (…) dat het lichaam uit de beste tot het koken bekwame spyzen en dranken geen goede gijl meer kan maaken, (…) ^[9]

Bijvoeglijk naamwoord

gijl o

1. (voeding) gistend (van bier, tijdens de eerste gisting bij het brouwen)

   • dat is gijl bier ^[10]

Gangbaarheid

• Het woord gijl staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

Verwijzingen