moeten
Nederlands
Uitspraak
- Geluid: moeten (hulp, bestand)
- IPA: / ˈmutən / (2 lettergrepen)
Woordafbreking
- moe·ten
Woordherkomst en -opbouw
- In de betekenis van ‘verplicht zijn, behoren’ voor het eerst aangetroffen in 1201 [1]
- afkomstig van:
- Middelnederlands: moeten
- Oudnederlands: muotan
- Germaans: *mōtanan
- Verwant in Germaans:
- West: Engels: must, mote (Angelsaksisch: mōtan), Duits: müssen, (Oudhoogduits: muozan), Fries: mette (Oudfries: meta)
- Noord: Zweeds: måste, Deens/Noors: måtte
- Oost: Gotisch: gamotan
| stamtijd | ||
|---|---|---|
| onbepaalde wijs |
verleden tijd |
voltooid deelwoord |
| moeten |
moest |
gemoeten |
| onregelmatig | volledig | |
Werkwoord
moeten
- modaal werkwoord: gedwongen zijn
- Ik moet naar de wc.
- Hij moest nog drie jaar brommen.
- ▸ Deze storm zou ik moeten overleven boven op Mount Whitney, 4.421 meter hoog.[2]
- ▸ Omdat het toen nog steeds te krap was, moest één jongen zittend in de hoek gaan slapen.[2]
- ▸ Helaas was er geen tijd om te genieten van het prachtige uitzicht want we moesten zo snel mogelijk de berg af zien te komen: het weer zou zo weer kunnen omslaan.[2]
móéten
- modaal werkwoord: zeer dringend noodzakelijk zijn
- Ik móét naar de wc, want ik houd het niet langer.
- Dat móést wel fout gaan!
Hyponiemen
- ontmoeten, wegmoeten
Afgeleide begrippen
- moethond
Uitdrukkingen en gezegden
tussen twee kwaden moeten kiezen, je lot nemen
Een (vervelende) keus moeten maken
als de omstandigheden veranderen neemt men andere nieuwe maatregelen, en stelt men andere uitgangspunten en doelen
ongeacht of iemand schuldig is moet die gestraft worden
de jongste moet de vervelende klusjes opknappen
opgehangen worden
met minder genoegen moeten nemen
of iemand wil of niet, het moet toch gebeuren
het ergens op wagen
het moet op een of andere manier gebeuren
het moeilijke onderwerp waar iemand mee zit wordt uitgesproken
verliezen ofwel: dood gaan
men viert best de overwinning niet alvorens er gewonnen is
je moet niet te kritisch zijn over cadeaus, of koopjes
beter niet over een bepaald onderwerp beginnen; je moet aan mensen die ergens niets van weten en het er wellicht niet mee eens zijn, niets erover vertellen
je moet gebruikmaken van de middelen die je ter beschikking staan
goede gewoonten kunnen het beste al jong worden aangeleerd
pas als alles gedaan is kun je zeggen of het goed ging
je moet niet geld uitgeven voordat je het hebt verdiend
met een cadeau moet je blij zijn en er niet te kritisch naar kijken
men moet niet te veel eisen van een ander
je moet geen oude mensen uit hun vertrouwde omgeving halen
je moet niet iets al afdanken zonder dat er een vervanger voor is
je moet op het juiste moment de kansen grijpen en dingen doen
je moet een slimme persoon vangen door slim te zijn
zich aan andermans macht moeten onderwerpen
Het is niet nodig om iets te oefenen of een vaardigheid aan te leren door gebruik te maken van het allernieuwste materiaal
de gevolgen moeten dragen
men moet zich naar de omstandigheden schikken
wat het belangrijkste is moet de doorslag geven
als je te veel gedronken hebt, ben je de volgende dag niets waard
als iemand eenmaal ergens aan begonnen bent, moet die er ook mee doorgaan
als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft
wie ergens mee begonnen is moet dit ook afmaken
voor schoonheid moet je wat over hebben
wie niet luistert naar wijze raad, of wie ongehoorzaam is, zal de gevolgen wel aan den lijve ondervinden
wie geen macht of invloed heeft moet zijn slimheid gebruiken om je doel te behalen
als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen (liefst zonder klagen)
als je iets doms doet moet je er ook de gevolgen van dragen
een bepaald iemand moet altijd z'n gelijk krijgen of zin krijgen
uit de woning gezet worden
te grazen genomen worden
|
Spreekwoorden
Vertalingen
1. gedwongen zijn
de woning uit moeten
|
het moeten ontgelden
|
Zelfstandig naamwoord
de moeten mv
- meervoud van het zelfstandig naamwoord moet
Gangbaarheid
- Het woord moeten staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
- In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "moeten" herkend door:
| 99 % | van de Nederlanders; |
| 100 % | van de Vlamingen.[3] |
Verwijzingen
- ↑ "moeten" in: Sijs, Nicoline van der, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
- 1 2 3 Tim Voors“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers
- ↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be
Dit artikel is uitgegeven door Wiktionary. De tekst is vrijgegeven onder de licentie Creative Commons - Naamsvermelding - Gelijk delen. Voor de mediabestanden kunnen aanvullende voorwaarden gelden.