keel

Nederlands

Uitspraak
  • Geluid:  keel    (hulp, bestand)
  • IPA: / kel / (1 lettergreep); /keːl/
Woordafbreking
  • keel
1,2 enkelvoud meervoud
naamwoord keel kelen
verkleinwoord keeltje keeltjes
Woordherkomst en -opbouw
  • [A] In de betekenis van ‘strot’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901 [1]
  • [B] Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘rood (in de heraldiek)’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1350 [1]
3 enkelvoud meervoud
naamwoord keel
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

[A] de keel

  1. v/m: (anatomie) voorste, uitwendige gedeelte van de hals
    • De chauffeur kreeg een mes op zijn keel en moest zijn geld afstaan.[2] 
  2. v/m: (anatomie) lichaamsopening beginnend achter in de mondholte waardoor voedsel en drank het lichaam in komt
    • Wanneer een cliënt schrikt van een handeling of aanraking zal hij reflexmatig inademen waardoor de voedselbrok nog verder de keel in kan schieten.[3] 
Typische woordcombinaties
  • (België) neus-, keel- en oorheelkunde / (Nederland) keel-, neus- en oorheelkunde
Synoniemen
Hyponiemen
Afgeleide begrippen
Uitdrukkingen en gezegden
  • de baard in de keel hebben
de overgang van jongensstem naar mannenstem ondergaan hebben (door de groei van het strottenhoofd)
  • een brok in de keel hebben
verdrietig of ontroerd zijn
  • de keel schrapen
een schrapend geluid maken in de keel, als voorbereiding om te gaan spreken
  • de keel smeren
drinken (van met name alcoholische dranken)
  • de keel kost veel
drankverslaving kan leiden tot armoede
  • praten met een hete aardappel in de keel
bekakt praten
  • een keel opzetten
schreeuwen
  • Het hangt mij de keel uit
Ik heb er genoeg van, ik ben het helemaal zat
  1. ▸ De soupers aan het hof beginnen me behoorlijk de keel uit te hangen.[4]
  • iemand het mes op de keel zetten
iemand door bedreiging of intimidatie tot iets trachten te dwingen
  • iemand naar de keel vliegen
iemand aanvallen
  • iets niet door de keel krijgen
iets uit afkeer niet op kunnen eten
  • zijn hart klopte in zijn keel
hij was heel erg ongerust, bang
•  Mijn hart bonkte in mijn keel en de rest van de dag stond ik op scherp. [5] 
Anagrammen
Vertalingen

Zelfstandig naamwoord

[B] het keel o

  1. (heraldiek) rood
    • Wapen van Hendrik I, hertog van Brabant: in (sabel) een leeuw van goud (ingekleurd), getongd en genageld van keel.[6] 

Werkwoord

vervoeging van
kelen

keel

  1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kelen
    • Ik keel. 
  2. gebiedende wijs van kelen
    • Keel! 
  3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kelen
    • Keel je? 

Gangbaarheid

  • Het woord keel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
100 %van de Nederlanders;
99 %van de Vlamingen.[7]

Meer informatie

Verwijzingen

  1. 1 2 "keel" in:
    Sijs, Nicoline van der
    , Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org    ; ISBN 90 204 2045 3
  2. ↑ Taxichauffeur krijgt mes op zijn keel en moet geld afstaan aan tweetal, WNL, 18 januari 2019
  3. ↑ Wat te doen bij verslikken, zorgvoorbeter.nl
  4. ↑
    Danielle Teller (vert. Marja Borg)
    “Er was eens iets anders” (2018), Ambo/Anthos uitgevers , ISBN 9789026346477
  5. ↑ Tim Voors: Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada, 2018
  6. ↑ Het Haagse handschrift van heraut Beyeren: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 131 G37. Uitgeverij Verloren, 1999 ISBN 9065500340, ISBN 9789065500342
  7. ↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Engels

Uitspraak
  • IPA: /kiːl/
enkelvoud meervoud
keel keels

Zelfstandig naamwoord

keel

  1. (scheepvaart) kiel
Uitdrukkingen en gezegden
  • on an even keel
Anagrammen

Estisch

Zelfstandig naamwoord

keel

  1. taal
Dit artikel is uitgegeven door Wiktionary. De tekst is vrijgegeven onder de licentie Creative Commons - Naamsvermelding - Gelijk delen. Voor de mediabestanden kunnen aanvullende voorwaarden gelden.