wie

Nederlands

Uitspraak

Geluid: wie (hulp, bestand)
IPA: / wi / (1 lettergreep)
- (Noord-Nederland): /ʋiː/
- (Vlaanderen, Brabant): /β̞iː/
- (Limburg): /wiː/

Woordafbreking

wie

Woordherkomst en -opbouw

erfwoord, in de betekenis van ‘vragend voornaamwoord’ voor het eerst aangetroffen in 901 ^[1]

afkomstig van:

Middelnederlands: wie

Oudnederlands: wie

Germaans: *hwaz

Indo-Europees: *kʷós, *kʷís

Verwant in Germaans:

West: Engels: who, what, why (Angelsaksisch: hwā, hwæt, hwȳ), Duits: wer, was, wie, (Oudhoogduits: wēr, waz, wiu), Fries: wa, wat (Oudfries: hwā, hwet)

Noord: Zweeds: vem, Deens/Noors: hvem, (Oudnoords: hvar, hver, hverr), IJslands: hver, hvað, hví, Faeröers: hvør, hvat, hví

Oost: Gotisch: hwas, hwa, hwe

Vragend voornaamwoord

wie

vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon
- Wie is daar?

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die
- Wie zoekt, die vindt.

Uitdrukkingen en gezegden

wie het laatst lacht, lacht het best
Wie 's nachts uit vissen gaat, moet overdag zijn netten drogen.

als je teveel gedronken hebt, ben je de volgende dag niets waard

Wie a zegt moet ook b zeggen.

als iemand eenmaal ergens aan begonnen bent, moet die er ook mee doorgaan

Wie aan de weg timmert heeft veel bekijks.

iemand die grote beslissingen moet nemen, krijgt vaak ook veel kritiek

Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen.

als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft

Wie de schoen past, trekke hem aan.

als je je aangesproken voelt moet je er maar wat mee doen ofwel: zonder dat iemand bij naam wordt genoemd toch weten dat diegene wordt bedoeld

Wie een hond wil slaan, kan gemakkelijk een stok vinden.

als je iemand (ergens mee) wilt afkeuren is er altijd wel een reden te vinden

Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in.

je kan het slachtoffer worden van je eigen snode plannen

Wie eens steelt is altijd een dief.

als iemand ooit heeft gestolen zal die altijd blijven stelen

Wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft.

als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten

Wie goed doet, goed ontmoet.

als iemand zich naar anderen goed gedraagt, behandelen anderen diegene ook goed

Wie het kleine niet leert, doet het grote verkeerd.

waardeer de kleine dingen in het leven, ze brengen je tot een groter doel

Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt de deksel op de neus.

iemand die te begerig is loopt grote kans niets te krijgen

Wie hoog klimt kan laag vallen.

belangrijke zaken snel kwijt raken door kleine dingen

Wie in het schuitje zit moet meevaren.

wie ergens mee begonnen is moet dit ook afmaken

Wie kaatst kan/moet de bal verwachten.

als je een ander plaagt, kun je verwachten dat die jou terug gaat plagen

Wie met pek omgaat, wordt ermee besmet.

wie met slechte mensen omgaat neemt de gewoontes van die mensen over

Wie mooi wil wezen, moet pijn lijden.

voor schoonheid moet je wat over hebben

Wie niet horen wil, moet maar voelen.

wie niet luistert naar wijze raad, of wie ongehoorzaam is, zal de gevolgen wel aan den lijve ondervinden

Wie niet sterk is moet slim zijn.

wie geen macht of invloed heeft moet zijn slimheid gebruiken om je doel te behalen

Wie niet waagt, niet wint.

als je het nooit probeert, zal je ook geen succes hebben

Wie schetst mijn verbazing

Wie veel eist krijgt veel. Wie te veel eist krijgt niets.

je kan door het te vragen veel bij mensen gedaan krijgen, maar als je onredelijk wordt zal je worden overgeslagen

Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje.

je kunt nooit boven de stand komen waarin je geboren bent. Arm geboren, zal wel arm blijven

Wie wind zaait, zal storm oogsten.

wie verkeerd handelt, zal de gevolgen daarvan ondervinden ofwel: wie zelf de boel opstookt zal er zelf de gevolgen van gaan dragen

Wie zich aan een ander spiegelt, spiegelt zich zacht.

wie de problemen van een ander ziet weet hoe die moet handelen en voorkomt eigen schade zonder dat het hem zelf wat kost

Wie zijn billen/gat brandt, moet op de blaren zitten.

als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen (liefst zonder klagen)

Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht.

wie slecht spreekt over zijn familie, spreekt slecht over zichzelf

Wie zwijgt, stemt toe.

als je het ergens niet mee eens bent, moet je het zeggen

Die / wie het eerst komt, het eerst maalt

Ere wie ere toekomt

iemand die de eer verdient moet die ook krijgen

Zien wie de blankste billen heeft

Vertalingen

1. vragend voornaamwoord

2. betrekkelijk voornaamwoord

Afrikaans: wie ^(af)
Duits: wer ^(de)
Engels: he who ^(en), he whom ^(en)
Frans: celui qui ^(fr) (onderwerp van bijzin), celui que ^(fr) (lijdend voorwerp van bijzin)

Pools: kto ^(pl)
Russisch: кто ^(ru) (kto)
Tsjechisch: kdo ^(cs)
Vietnamees: ai ^(vi), ai mà ^(vi)

Gangbaarheid

Het woord wie staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "wie" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[2]

Verwijzingen

↑ "wie" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Afrikaans

Woordafbreking

wie

Vragend voornaamwoord

wie

wie;vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon
«Wie het dit verwag?»
Wie had dit verwacht?

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

wie; betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die

Duits

Uitspraak

Geluid: wie (hulp, bestand)
Geluid: wie (hulp, bestand)
IPA: /vi:/

Woordafbreking

wie

Voegwoord

wie

zoals
hoe
«Wie hast du das gemacht?»
Hoe heb je dat gedaan?

Gronings

Uitspraak

IPA: /ʋi/

Woordafbreking

wie

Persoonlijk voornaamwoord

wie

wij, we; 1e persoon meervoud nominatief

Limburgs

Uitspraak

IPA: /(x)wiː/ (Etsbergs)

Bijwoord

wie (bijvormen: wie-r, wie-n, wie-s, wie-z)

hoe

Voegwoord

wie

zoals
hoe

Nedersaksisch

Persoonlijk voornaamwoord

wie

wij, we; 1e persoon meervoud nominatief

Schrijfwijzen

Vragend voornaamwoord

wie

wie; vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

Schrijfwijzen

wä
we
wel
wol

Synoniemen

'keen
welkeen
wokeen

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

wie; betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die

Pools

Uitspraak

IPA: /vje/

Woordafbreking

wie

Werkwoord

wie

derde persoon tegenwoordige tijd aantonende wijs van wiedzieć

Veluws

Persoonlijk voornaamwoord

wie

wij, we; 1e persoon meervoud nominatief

Schrijfwijzen

Vragend voornaamwoord

wie

wie; vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

wie; betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die

Dit artikel is uitgegeven door Wiktionary. De tekst is vrijgegeven onder de licentie Creative Commons - Naamsvermelding - Gelijk delen. Voor de mediabestanden kunnen aanvullende voorwaarden gelden.

[p{{{1}}}-1] "wie" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[2] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

	enkelvoud		meervoud
	onderwerp	voorwerp	onderwerp	voorwerp
1^e persoon	(ik) k	mie	wie	os
2^e persoon (informeel)	doe	die	joe	joe
2^e persoon (formeel)	joe	joe	joe	joe
3^e persoon (mannelijk)	hai	hom	zai zie	heur
3^e persoon (vrouwelijk)	zai zie	heur
3^e persoon (onzijdig)	t	t