er

Nederlands

Uitspraak

Geluid: er (hulp, bestand)
IPA: / ɛr / (1 lettergreep), / ər / (1 lettergreep)

Woordafbreking

er

Woordherkomst en -opbouw

Deels afkomstig van een oude genitief van het voornaamwoord het, deels een verzwakte vorm van daar, in de betekenis van ‘bijwoord van plaats’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1237 ^[1] ^[2]

Bijwoord

er

onbepaald bijwoord van plaats: ergens
- Er is honger.
als locatief deel van een voornaamwoordelijk bijwoord vervangt het een persoonlijk voornaamwoord: het, ze
- Je kunt de bergen boven het (landschap) zien => Je kunt er de bergen boven zien.
partitief onder weglating van van
- Hij heeft er drie van => hij heeft er drie.
als inleiding van een onpersoonlijke lijdende vorm van overgankelijke werkwoorden
- Er werden veel broden gebakken.
als inleiding van een onpersoonlijke lijdende vorm van inergatieve werkwoorden
- Er werd gelachen en gejoeld.

Afgeleide begrippen

voornaamwoordelijke bijwoorden afgeleid van "er"

Uitdrukkingen en gezegden

Er Spaans aan toe gaan

erg wild en rumoerig aan toe gaan

Er als de kippen bij zijn

er snel bij zijn

Er als een zoutpilaar bij staan

Er bekaaid vanaf komen

Er de brui aan geven

Er de kantjes vanaf lopen

Zijn best niet doen

Er een puntje aan kunnen zuigen

er een voorbeeld aan kunnen nemen

Er gaan veel makke schapen in een hok.

wanneer iedereen rustig blijft, passen veel mensen in dezelfde ruimte

Er gaat een dominee voorbij.

in een gezelschap zwijgt iedereen plotseling

Er geen doekjes om winden

er voor uit komen zonder er om heen te draaien / direct zijn, de al dan niet onprettige waarheid zeggen

Er geen gras over laten groeien

direct iets doen

Er geen touw aan vast kunnen knopen

door de onduidelijkheid niet kunnen begrijpen wat er wordt bedoeld

Er geen woord tussen krijgen.

er het hart van in zijn
Er is een tijd van komen en een tijd van gaan

Er is geen chocola van te maken

niet te begrijpen

Er is geen goed garen mee te spinnen.

iemand die niet in staat is goed samen te werken

er is geen kat
Er is geen koe zo bont of er zit wel een vlekje aan.

niets is perfect

Er is geen pot zo scheef, of er past wel een deksel op.

ook voor een minder mooi meisje is er een man te vinden

Er is geen zalf aan te strijken

ergens niets aan kunnen doen of geen enke zinvol advies mogelijk voor iemand

Er kan geen luis over zijn lever lopen of hij reageert.

Hij is lichtgeraakt.

Er loopt een streep door

[1] er niet aan kunnen
[1] er niet aan uit kunnen
Er met de pet naar gooien

je doet niet je best

Er met de pet niet bij kunnen

het niet willen/kunnen snappen

Er schuilt een addertje onder het gras.

het lijkt mooi, maar pas op!

Er verdrinken er meer in het glas dan in de zee.

er gaan veel mensen dood door het drinken van alcohol

Er warmpjes bij zitten

veel geld hebben

Er werden geen woorden gewisseld.

Er zijn kapers op de kust.

er zijn meer mensen die belangstelling hebben.

Er zijn meer hondjes die fikkie heten

er zijn meer mensen/etc. met dezelfde naam

Er zijn vele wegen die naar Rome leiden.

iets kan vaak op meerdere manieren gedaan/bereikt worden

Er zit bij hem een steekje los

die is niet helemaal goed bij zijn hoofd

Er zonder kleerscheuren afkomen

helemaal niets mankeren na een ongeluk

er is niets aan te doen

iets is vervelend maar het kan niet minder vervelend gemaakt worden

er zit een mooie tijd aan te komen

(er niet) over uit kunnen

Als er een schaap over de dam is, volgen er meer.

als er de eerste stap is gezet is het voor een ander niet moeilijk meer om die ook te maken en volgt de rest vanzelf

Als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen.

als twee personen ruzie hebben of er niet uit komen, kan een derde daarvan profiteren

Beter er mee verlegen dan er om verlegen zijn

beter te veel van iets hebben dan te weinig van iets hebben

Daarvan gaan er dertien in een dozijn.

iets heel gewoons

De kantjes er vanaf lopen

Zijn best niet doen

Het bijltje er bij neerleggen

er mee ophouden

Het gaat er Hoeks en Kabeljauws aan toe

Het hoge woord moet er uit.

het moeilijke onderwerp waar iemand mee zit wordt uitgesproken

Het is niet alles goud wat er blinkt.

de dingen lijken mooier dan ze in werkelijkheid zijn; mooie verwachtingen kunnen weleens een addertje onder het gras verbergen

Men noemt geen koe bont, of er is een vlekje aan.

als er allerlei vervelende dingen worden verteld is er vast wel iets van waar

Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in.

je kan het slachtoffer worden van je eigen snode plannen

Zich er met Jantje van Leiden afmaken

Onzorgvuldig zijn en weinig aandacht aan het werk besteden

Zolang er leven is, is er hoop.

er is altijd hoop, dus geef nooit op! ofwel: er is nog een klein beetje loop dat het nog kan veranderen als het ernstig is

Vertalingen

1. onbepaald bijwoord van plaats: ergens

Duits: da ^(de), es ^(de)

Engels: there ^(en)

2. als locatief deel van een voornaamwoordelijk bijwoord vervangt het een persoonlijk voornaamwoord: het, ze

Duits: da ^(de)

Frans: y ^(fr)

3. partitief onder weglating van van

Frans: en ^(fr)

Duits: hiervon ^(de), davon ^(de)

Gangbaarheid

Het woord er staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "er" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[3]

Verwijzingen

Deens

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
IPA: /ˈæɐ̯/

Woordafbreking

er

Werkwoord

er

tegenwoordige tijd van være
«En 26-årig mand er død, efter at han lørdag morgen blev ramt af et S-tog.»
Een 26-jarige man is overleden nadat hij zaterdagmorgen werd aangereden door een sprinter.

Duits

Uitspraak

Geluid: er (hulp, bestand)
Geluid: er (hulp, bestand)
IPA: /ʔeɐ̯/

Woordafbreking

er

Persoonlijk voornaamwoord

er

hij

Faeröers

Woordafbreking

er

Werkwoord

er

tegenwoordige tijd van vera
«Noreg er kongsveldi.»
Noorwegen is een monarchie.

«Niðurlond ella Háland er kongaríki í Evropa.»
Nederland of Holland is een koninkrijk in Europa.

IJslands

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Woordafbreking

er

Werkwoord

er

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd aantonende wijs bedrijvende vorm van vera

Werkwoord

er

derde persoon enkelvoud tegenwoordige tijd aantonende wijs bedrijvende vorm van vera

Limburgs

Uitspraak

IPA: /ær/ (Etsbergs)

Woordherkomst en -opbouw

Versteende mutatievorm van her (vgl. Nederlands hier)

Bijwoord

er

hier

Noors

Woordafbreking

er

Werkwoord

er

tegenwoordige tijd van være

Nynorsk

Woordafbreking

er

Werkwoord

er

tegenwoordige tijd van vera

Werkwoord

er

tegenwoordige tijd van vere

Oezbeeks

Zelfstandig naamwoord

er

echtgenoot

Schrijfwijzen

Cyrillische transcriptie: эр.

Zweeds

Woordafbreking

er

Persoonlijk voornaamwoord

er

jullie (voorwerpsvorm)

Bezittelijk voornaamwoord

er

jullie

Dit artikel is uitgegeven door Wiktionary. De tekst is vrijgegeven onder de licentie Creative Commons - Naamsvermelding - Gelijk delen. Voor de mediabestanden kunnen aanvullende voorwaarden gelden.

[qer1-1] r op website: Etymologiebank.nl

[p{{{1}}}-2] "er" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[3] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

	enkelvoud			meervoud
	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	meervoud
nominatief	er	sie	es	sie
genitief	seiner	ihrer	seiner	ihrer
datief	ihm	ihr	ihm	ihnen
accusatief	ihn	sie	es	sie