bol

Uitspraak

• Geluid:  bol    (hulp, bestand)
• IPA: / bɔl / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• bol

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘rond voorwerp’ voor het eerst aangetroffen in 1280 ^[1]
• In de betekenis van ‘rond’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1351 ^[1]

• [1] - [5] erfwoord afkomstig van [2] [3] [4] [5] [6]: Middelnederlands: bolle m “bol, rond voorwerp” Germaans: *bullan- “bal” [7] Indo-Europees: -

  Verwant in Germaans: West: Engels: bowl (Angelsaksisch: bolla m “kom”), Oudhoogduits: bolla v “kom”, (? Oudfries: bolla m “een ronde broodsoort”, uit Judeo-Spaans bollo “een ronde, zoete broodsoort”) Noord: (Oudnoords: bolli m “beker”), Faeröers: bolli m “kom, beker”, “kop, hoofd”

• [6] Herkomst: Bargoens ^[8], verkort uit bolleboos.

Zelfstandig naamwoord

de bol m

1. (wiskunde) (o.a. stereometrie) driedimensionaal lichaam, begrensd door een gebogen oppervlak waarvan alle punten even ver verwijderd zijn van het middelpunt, sfeer
2. min of meer rond voorwerp

   • Bovenop de mast was een bol bevestigd, waarop je moest proberen te blijven staan. 

   ▸ De meester van Trail Magic was Coppertone, die ik meer dan acht keer ben tegengekomen tussen Mexico en Canada. Hij reed in zijn camper naar het noorden en dook op de gekste plekken op. Hij deelde dan zijn befaamde root-beer-float Trail Magic uit: een wonderlijk Amerikaans gerecht dat bestond uit een bolletje vanille-ijs in een plastic bekertje met root-beer (een soort ginger ale).^[9]

3. (biologie) bolvormig, vlezig, onderaards plantendeel in schubben of rokken opgehoopt waar gestopt in de grond een plant uit groeit, bloembol

   • De bollen moesten in oktober in de grond geplaatst worden. 

4. (spreektaal) (informeel) een hoofd

   • Hoe haal je het in je bol om die kast weg te geven! 

5. rond brood met bolle bovenkant

   • Kun jij even wat volkoren bolletjes bij de bakker halen? 

6. v/m (Jiddisch-Hebreeuws) heer, baas

Bijvoeglijk naamwoord

bol

1. een glooiende uitstulping in een oppervlak vormend

   • Bolle wangen. 

   ▸ 'Goed gezien, bolle,' bracht Jochem tussen twee stappen door hijgend uit.^[10]

Bijwoord

bol

1. een glooiende uitstulping in een oppervlak vormend

   ▸ De glimlach op haar gezicht stond ineens bol van de spontaniteit.  ^[10]

Werkwoord

bol

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van bollen
   

   • Ik bol. 

2. gebiedende wijs van bollen
   

   • Bol! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van bollen
   

   • Bol je? 

Gangbaarheid

• Het woord bol staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "bol" herkend door:

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

Uitspraak

• Geluid:  bol    (hulp, bestand)
• IPA: /bɔl/

Woordherkomst en -opbouw

• [1][5] Uit het Middelfrans bolle, ontleend aan Middelengels bolle (uit Oudengels bolla, bolle ”kom, beker, pot“), verwant met Nederlands bol.
• [2][3][4] Uit het Laatlatijn  bōlus   “klei”.
• [5](eufemisme) voor cul “kont” (in de uitdrukking avoir du cul “geluk, mazzel hebben”).

Zelfstandig naamwoord

bol m

1. kom
2. vette klei, leem
3. (biologie) (medisch) bolus (= vette klei die als medicijn voor dieren dient)
4. (biologie) voedselbal (in de krop van o.m. vogels)
5. (spreektaal) geluk, mazzel

   «J’ai eu du bol, un peu plus et je ratais l’avion.»

   Ik heb gemazzeld, iets later en ik had het vliegtuig gemist.

   «Pas de bol!»

   Da's pech hebben! ^[1]

Verwijzingen

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Zelfstandig naamwoord

bol

1. datief onbepaald mannelijk enkelvoud van bolur

Zelfstandig naamwoord

bol

1. accusatief onbepaald mannelijk enkelvoud van bolur

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-Slavische *bolь

Zelfstandig naamwoord

ból

1. pijn

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: / buːl /

Woordafbreking

• bol

Woordherkomst en -opbouw

• [A]: Afkomstig van de Oudnoordse woorden  bolr zn  en  bulr zn 
• [B1-3]: Afkomstig van het Oudnoordse woord  ból zn  leger voor mensen en dieren
• [B4]: Afkomstig van het Noorse woord  bole ww  neuken

Zelfstandig naamwoord

[A] bol, m

1. een lichaam zonder hoofd, armen en benen, torso
2. het onderdeel van een kledingstuk voor [1]
3. een boomstam zonder takken

Zelfstandig naamwoord

[B] bol, o

1. een schuilplaats voor insecten en kleine dieren, nest
2. (historisch) een stuk landbouwareaal van een bepaalde omvang dat een bepaald huurbedrag oplevert
3. (streektaal) leger (voor mensen), slaapplaats
4. (vulgair) bijslaap, geslachtsgemeenschap

Zelfstandig naamwoord

bol

1. nominatief onbepaald onzijdig enkelvoud van bol

Uitspraak

• IPA: /bɔl/

Woordafbreking

• bol

Werkwoord

bol

1. enkelvoud verleden tijd van byť

Uitspraak

• IPA: /bɔl/

Woordafbreking

• bol

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-Slavische *bolь

Zelfstandig naamwoord

bol monbezield

1. verdriet

Werkwoord

bol

1. informeel tweede persoon enkelvoud gebiedende wijs van het imperfectieve werkwoord bolet

Zelfstandig naamwoord

bol

1. (sport) bal